Fordómar og ofbeldi gegn jaðarsettum hópum

Sú hegðun getur verið áreiti sem virðist meinlaus en veldur samt óþægindum eða verið hreint ofbeldi byggt á fordómum og hatri.

Dæmi um þessa hegðun er:

• Fordómar
• Öráreiti
• Heiðursofbeldi
• Hatursglæpir
  - Ofbeldi
  - Hatursorðræða
  - Mismunun

Hvað eru jaðarsettir hópar?

Jaðarsetning er þegar manneskja eða hópur er settur til hliðar og lengra frá því sem aðrir hafa auðveldari aðgang að.

Fólk í jaðarsettum hópi getur átt erfitt með að gera suma hluti eða átt erfiðara með að fá aðgang að grunnþjónustu og öðrum tækifærum sem aðrir eiga auðvelt með að fá.

Þeir hópar sem eru oft jaðarsettir eru til dæmis fólk af erlendum uppruna, fólk með dökkan húðlit, innflytjendur, flóttafólk, hinsegin fólk, fátækir og fatlaðir.

Mikilvægt er að muna að fólk í sama hópi getur fundið mismikið fyrir jaðarsetningu.

Lesa meira um jaðarsetta hópa

Fordómar

Fordómar er að dæma einhvern fyrir fram, oft vegna skoðana sem eru ekki byggðar á raunveruleikanum eða vegna vanþekkingar og ótta.

Fólk í jaðarhópum er líklegra en aðrir til að verða fyrir fordómum.

Þegar fordómar gegn hópi teljast eðlilegir þá er líklegra að hópurinn verði fyrir áreiti. Áreiti þróast svo oft í að ofbeldi er beitt gegn hópnum. Minni líkur eru líka á að hópurinn fái aðstoð. Þess vegna er mikilvægt að berjast við fordóma frá byrjun.

Hvað eru fordómar?

• Að dæma fyrir fram.
• Að byggja álit og skoðanir á fólki á staðalmyndum.
• Að dæma eftir uppruna, þjóðerni, trú, kyni, kynhneigð eða öðru slíku.
• Fordómar byggja oft á ákveðinni vanþekkingu, ótta og óöryggi.
• Að aðskilja „okkur“ frá „hinum“.

Hvað eru staðalmyndir?

Staðalmyndir eru alhæfingar um alla einstaklinga sem tilheyra ákveðnum hóp. Þær geta verið jákvæðar (allir X eru gáfaðir) og neikvæðar (allir X eru þjófar), stundum á sama tíma. Þær eru einfaldaðar og oft fordómafullar útgáfur af raunverulegu fólki í hópi, byggðar á sögusögnum, fréttaflutningi og birtingarmyndum (til dæmis í þáttum og kvikmyndum).

Öráreitni

Öráreitni er íslensk þýðing á enska orðinu „microagression.“ Öráreitni eru hversdagslegir fordómar. Það þýðir að þeir geta komið fram í daglegri hegðun og samskiptum án þess að neinn taki sérstaklega eftir þeim nema þolandinn sjálfur.

Lesa meira um öráreitni

Heiðursofbeldi

Heiðursofbeldi er þegar einhver beitir ofbeldi til að verja „heiður“ fjölskyldunnar, oft náinn ættingi. Heiðursofbeldi viðgengst stundum í jaðarsettum hópi og snýst gegn öðrum jaðarsettum hópi, þá sérstaklega konum og hinsegin fólki.

Lesa meira um heiðursofbeldi

Hatursglæpir

Hatursglæpir er regnhlífahugtak um það þegar refsivert brot er framið vegna fordóma eða haturs sem gerandi hefur í garð hópsins sem þolandi er hluti af.

Hatursglæpir skiptast í þrjá flokka: ofbeldi, hatursorðræða og mismunun.

Lesa meira um hatursglæpi

Eru þetta fordómar, mismunun, hatursorðræða eða eðlileg hegðun?

Hér eru nokkrar spurningar sem þú getur velt fyrir þér.

• Það stendur til að opna heimili fyrir fatlaða í úthverfi bæjar. Íbúar hverfisins stofna undirskriftarlista til að koma í veg fyrir að heimilið verði opnað.
• Gunnar er að fara að halda upp á 14 ára afmæli sitt. Mamma hans reynir að fá hann til að sleppa að bjóða nokkrum nemendum úr bekknum hans því þau eru alltaf í slitnum og notuðum gömlum fötum.
• Kristín Anna er 32 ára og hefur búið á Siglufirði síðan hún var ættleidd nokkurra mánaða gömul frá Sri Lanka. Það líður varla sá dagur þar sem hún er ekki spurð hvaðan hún sé og hvort hún tali íslensku.
• Íslenskur kvenkyns bassaleikari hefur unnið verðlaun erlendis. Einn einstaklingur skrifar athugasemdir við allar fréttir um málið að hún hafi bara fengið verðlaunin því hún er kona og allir vita að konur kunna ekki að spila á bassa.