Sambandsslit og skilnaður eftir ofbeldissamband geta verið erfitt ferli og oft heldur andlegt eða fjárhagslegt ofbeldi þá áfram.
Þessi síða er hluti af Leiðarvísi fyrir þolendur ofbeldis í nánu sambandi.
Þú sækir um skilnað eða sambúðarslit með börn hjá sýslumanni. Það er bæði hægt að gera á netinu eða panta viðtalstíma hjá sýslumanni í þínu umdæmi. Þú þarft ekki að mæta í viðtal með maka þínum.
Það er best að taka fram að þú sért að sækja um skilnað eða sambúðarslit vegna ofbeldis, þá færðu sérhæfða aðstoð og tekið verður tillit til þess í ferlinu.
Fólk sem kemur úr ofbeldissambandi er oft í áfalli og því er best er að fá upplýsingar um ferlið og stuðning hjá einhverjum sem þekkir þessi mál vel.
Ókeypis aðstoð í boði:
Þú getur fengið skilnað hvort sem maki þinn vill það eða ekki. Það er hægt að óska eftir beinum lögskilnaði eða fyrst skilnaði að borði og sæng. Þú getur óskað eftir skilnaði strax ef:
Hjá sýslumanni er þó einungis hægt að fá skilnað ef hjón eru sammála um að skilja. Ef þið eruð ekki sammála þarf að leita til dómstóla.
Fyrsta skrefið er að leggja fram beiðni um skilnað til sýslumanns. Þú getur sent beiðni á netinu eða pantað viðtalstíma hjá sýslumanni í þínu umdæmi til að fá aðstoð.
Ef maki þinn neitar að skilja þarft þú að höfða dómsmál fyrir héraðsdómi. Lesa um skilnað fyrir dómstólum.
Ef þú ert í skráðri sambúð og þið eigið barn saman undir 18 ára þarf að ákveða forsjá, lögheimili og framfærslu barns hjá sýslumanni til að slíta sambúðinni. Þú getur beðið um að umgengni verði tekin til meðferðar samhliða.
Þú getur sent beiðni um samning á netinu og sýslumaður kynnir málið fyrir hinu foreldrinu og boðar báða foreldra á fund í sitt hvoru lagi. Þú getur líka bókað beint viðtalstíma hjá sýslumanni.
Ef þið eigið ekki barn (yngri en 18 ára) saman er nóg að tilkynna Þjóðskrá um breytt heimilisfang.
Viðtalið er á skrifstofu sýslumanns en getur líka farið fram í gegnum fjarfundarbúnað. Hægt er að mæta í viðtalið í sitt hvoru lagi. Löglærður fulltrúi sýslumanns tekur viðtalið og veitir þér allar upplýsingar um réttaráhrif skilnaðar, forsjá barna, lögheimili, meðlag og framfærslu barna auk þess að upplýsa þig um úrræði ef ágreiningur kemur upp, til dæmis um sáttameðferð varðandi umgengni og forsjá.
Gott er að hafa einhvern með þér í viðtalinu sem getur stutt við þig.
Það er hægt að biðja um að viðtalið sé á ensku en ef þú þarft á túlki að halda þarftu að útvega hann sjálfur.
Þú getur leitað til Mannréttindaskrifstofu eða Kvennaráðgjafarinnar til að fá ráðgjöf vegna ofbeldis og skilnaðarferlis, þar færðu túlk þér að kostnaðarlausu.
Við skilnað og sambúðarslit þarf að ákveða forsjá barna, hjá hvoru foreldra barn á að eiga lögheimili og hvernig umgengni er háttað. Oft er ákveðið að foreldrið sem barnið býr ekki hjá greiði með því meðlag en foreldrar geta líka komist sjálf að samkomulagi um framfærslu barns.
Ef foreldrar geta ekki komið sér saman um þessi mál er þeim vísað í sáttameðferð.
Forsjá þýðir að þú þarft að sjá fyrir þörfum barnsins og taka ákvarðanir eins og hvar barnið á að búa, í hvaða skóla það er eða hvort það sé í tómstundum svo eitthvað sé nefnt. Foreldrar hafa lagalega skyldu að setja hagsmuni barns í forgang og miða allar ákvarðanir út frá því sem er barninu fyrir bestu.
Hjón og sambúðarfólk (foreldrar) hafa sameiginlega forsjá en við skilnað eða sambúðarslit getur forsjá verið sameiginleg eða í höndum annars foreldris. Lesa meira um forsjá.
Barn getur einungis átt eitt lögheimili. Þegar foreldrar búa ekki saman og eru með sameiginlega forsjá þarf að ákveða hjá hvoru foreldrinu barnið er með skráð lögheimili og gera samkomulag um framfærslu barnsins.
Talað er um:
Ef foreldrar semja um skipta búsetu telst barn eiga fasta búsetu hjá þeim báðum. Foreldrar taka þá sameiginlega allar ákvarðanir um barnið, óháð lögheimili, og sýslumaður hefur ekki afskipti af málinu. Lögheimilisforeldrið fær ekki meðlag og barnabætur skiptast á milli beggja.
Enginn getur þvingað þig til að samþykkja skipta búsetu til að forðast afskipti ríkisins. Sýslumaður samþykkir aðeins skipta búsetu ef góð samvinna er milli foreldra. Ef samvinnan gengur illa er hægt að afturkalla samninginn.
Þegar foreldrar með sameiginlega forsjá hafa ekki samið um skipta búsetu telst barn hafa fasta búsetu hjá lögheimilisforeldri.
Lögheimilisforeldrið hefur meiri heimild til ákvarðanatöku um málefni barns en þarf að leitast við að hafa samráð við umgengnisforeldri þegar teknar eru afgerandi ákvarðanir. Lögheimilisforeldrið á rétt á meðlagi frá hinu foreldrinu og fær barnabætur og aðrar greiðslur frá hinu opinbera. Lesa meira um fasta búsetu.
Barn á rétt á umgengni við báða foreldra sína þó að þeir búi ekki saman. Best er fyrir barnið að foreldrar geri samkomulag um umgengni. Það þýðir að þau ákveða saman hve oft og hve lengi barnið dvelur hjá umgengnisforeldrinu. Lesa meira um umgengni.
Ef ekki næst samkomulag um umgengni eftir sáttameðferð er geturðu óskað eftir að sýslumaður úrskurði um umgengnina eftir því sem hann telur barninu fyrir bestu.
Algengt er að sýslumaður úrskurði að foreldrið sem barnið býr ekki hjá eða forsjárlausa foreldrið hafi umgengnisrétt við barn sitt aðra hvora helgi, hluta af sumarleyfi og að hluta yfir stórhátíðir og frídaga. Sýslumaður getur þó ákveðið að umgengnisrétturinn skuli vera meiri eða minni eftir aðstæðum í hverju tilfelli. Lesa meira um úrskurð um umgengni.
Þegar foreldrar eru ósammála um forsjá, lögheimili eða umgengni barna fer málið í sáttameðferð hjá sáttamanni á vegum sýslumanns. Þú getur líka óskað eftir sjálfstætt starfandi sáttamanni. Markmið sáttameðferðar er að hjálpa foreldrum að gera samning um lausn á málum sem er barni fyrir bestu án þess að þurfa úrskurð sýslumanns eða dómstóla.
Það er hægt að mæta í sitt hvoru lagi á sáttafund og hitt foreldrið fær ekki upplýsingar um hvenær þú mætir. Lesa meira um sáttameðferð.
Ef samkomulag næst ekki um forsjá eða lögheimili barns að lokinni sáttameðferð verður að höfða dómsmál. Best er að fá lögmann til að reka málið og flytja það, þótt þú megir flytja málið á eigin spýtur.
Dómari ákveður út frá því sem er best fyrir barnið hvort foreldri skuli hafa forsjána eða hvort forsjáin skuli vera sameiginleg. Til dæmis skoðar dómarinn tengsl barnsins við bæði foreldri, hvort þeirra hafi séð meira um daglega umönnun barnsins, hvort sé líklegra til að virða rétt barnsins til umgengni við hitt foreldrið, hættu á að barnið, foreldrið eða aðrir á heimilinu hafi orðið eða verði fyrir ofbeldi og fleira. Þú getur líka farið fram á að dómari ákveði líka umgengni. Lesa meira um forsjá barns.
Við skilnað er meginreglan að eignir skiptist jafn á milli hjóna, nema um séreignir sé að ræða, til dæmis vegna kaupmála. Kaupmáli getur verið dæmdur ógildur vegna svika eða nauðungar í hjónabandinu.
Hvort um sig ber ábyrgð á sínum skuldum. Það þýðir að þú berð bara ábyrgð á skuldum sem eru á þínu nafni og helming skulda á sameiginlegum reikningum. Undantekningar eru meðal annars skattaskuldir, skuldir vegna framfærslu heimilis, þarfa barna eða húsaleigu.
Ef annar aðilinn er skráður eigandi allra eða meirihluta eigna getur hinn krafist hlutar í eignamyndun á sambúðartímanum. Þá er metið hversu mikið hvor um sig lagði til við myndun eigna sem eru til við sambúðarlok. Ef framlag beggja var sambærilegt er líklegt að dómari úrskurði að eignir skiptist jafnt.
Ef þú ert með ótímabundið dvalarleyfi gildir það áfram eftir skilnað og sambúðarslit. Þú þarft ekki að sækja aftur um þegar gildistíminn rennur út heldur aðeins panta tíma í myndatöku og greiða 8.000 krónur fyrir nýtt kort þegar þú mætir.
Þú getur sótt um ótímabundið dvalarleyfi ef þú ert með tímabundið dvalarleyfi og hefur búið á Íslandi í 4 ár eða lengur.
Þú sækir um á Ísland.is og sendir með fylgigögn um að þú uppfyllir skilyrðin. Afgreiðslugjald er 22.000 krónur.
Lesa um ótímabundið dvalarleyfi.
Ef þú ert með tímabundið dvalarleyfi sem maki íslensks ríkisborgara þarftu að sækja um dvalarleyfi vegna sérstakra tengsla við Ísland hjá Útlendingastofnun. Það þarf að senda umsóknina með bréfpósti og afgreiðslugjald er 16.000 krónur. Lesa meira um dvalarleyfið.
Ef þú getur sýnt fram á að þú hefur orðið fyrir ofbeldi eða misnotkun í sambandinu er dvalarleyfið yfirleitt alltaf veitt. Tilkynning til lögreglu, barnaverndar eða gögn frá fagaðilum styrkja umsóknina. Best er að senda inn eins ítarleg gögn og mögulegt er.
Þú getur leitað ráða hjá:
Þú getur sótt um íslenskt ríkisfang þegar þú hefur átt lögheimili og samfellda búsetu á Íslandi í 7 ár og uppfylla ákveðin skilyrði, eins og að hafa staðist íslenskupróf.
Undantekningar – styttri búsetutími
Þú getur sótt um fyrr ef eitt af eftirfarandi á við:
Lesa meira um hvenær má sækja um.
Þú sækir um á Ísland.is og getur einnig sótt um fyrir börnin þín í sömu umsókn.