Málið rannsakað

Þessi síða er hluti af Leiðarvísi um réttarvörslukerfið fyrir 15-17 ára þolendur kynferðisbrota.

Hvernig er rannsóknin?

Lögreglan á að reyna að komast að því sem er satt. Í rannsókn safnar lögreglan saman alls konar sönnunargögnum. Lögreglan þarf að hafa gögnin til að það sé hægt að fara með málið fyrir dóm.

Staðsetning brots

Lögreglan á því svæði (líka kallað umdæmi) þar sem brotið átti sér stað rannsakar málið. Ef engin sérstök rannsóknardeild kynferðisbrota er í umdæminu fær lögreglan stuðning frá öðrum umdæmum.

Brotið flokkað

Fyrst er brotið flokkað. Það þýðir að það er fært undir ákveðin ákvæði í lögum. Dæmi um brotaflokka eru: nauðgun, áreitni og blygðunarsemisbrot.

Þín lýsing ræður brotaflokknum

Flokkunin byggir á lýsingunni þinni á brotinu í skýrslutökunni. Lögreglan reynir að láta lýsinguna passa við rétt ákvæði laganna. Það gæti komið á óvart hvernig brotið er flokkað. Það getur verið ólíkt hvernig við tölum um brot í daglegu tali og hvernig lögin skilgreina brot.

Söfnun gagna

Lögreglan gerir meðal annars þetta:

• Boðar gerandann í skýrslutöku.
• Boðar vitni í skýrslutöku.
• Ber það sem þú segir saman við það sem gerandinn og vitni segja.

Sönnunargögn eru til dæmis:

• Upptökur úr eftirlitsmyndavélum.
• Símagögn eða símar.
• Samskipti á samfélagsmiðlum.
• Vottorð frá læknum, sálfræðingum og slíkum fagaðilum.

Aftur í skýrslutöku

Lögreglan gæti kallað þig inn í aðra skýrslutöku til að varpa ljósi á eitthvað sem komið hefur upp í rannsókninni eða beðið þig um frekari gögn. Þá hefur lögreglan samband við þinn réttargæslumann.

Mikilvæg gögn um gerandann

Ef þú getur sagt um leið hver gerandi er reynir lögreglan að ná honum strax eftir brotið. Þannig er möguleiki á að ná í mikilvæg gögn. Ef brotið er gamalt er metið í hvert sinn hvaða gagna er hægt að afla, til dæmis af vettvangi brotsins eða heimili geranda.

Ef gerandi er búsettur erlendis

Það er ýmislegt hægt að gera í rannsókn kynferðisbrotamáls þó að gerandi sé einungis tímabundið á landinu, til dæmis ef hann er ferðamaður.

Þú ættir ekki að láta stutta dvöl geranda stöðva þig í að kæra. Eins og með öll önnur kynferðisbrotamál er best að fá lögregluna sem fyrst inn í málið svo að hægt sé að hafa uppi á gerandanum. Ef hann er farinn úr landi er oft samstarf á milli íslensku lögreglunnar og lögreglu í heimalandi hans um að hafa uppi á honum.

Þegar rannsókn er búin

Fullrannsakað mál

Rannsakendur lögreglunnar rannsaka málin þar til þau teljast fullrannsökuð. Svo er það sent frá deild innan lögreglunnar sem heitir ákærusvið til héraðssaksóknara.

Það er þó ekki víst að þitt mál fari frá lögreglunni til héraðssaksóknara. Fyrir því geta verið nokkrar ástæður.

Rannsókn hætt hjá ákærusviði lögreglu

Rannsókninni getur verið hætt og málið ekki sent héraðssaksóknara. Ákvörðun um að hætta rannsókn er alltaf tekin á ákærusviði lögreglu, af löglærðum fulltrúa. Ef ákærusvið lögreglu ákveður að hætta rannsókn er það vegna þess að ekki eru taldar líkur á að málið nái fram að ganga hjá héraðssaksóknara.

Þetta þýðir ekki að reynsla þín sé ekki sönn og að ofbeldið hafi ekki átt sér stað. Þetta þýðir einungis að ekki voru næg gögn til að fara lengra með málið.

• Málið telst þá fullrannsakað. Þá er talið að frekari rannsókn verði ekki til þess að upplýsa betur um málsatvik.
• Það er hægt að kæra ákvörðun um að hætta rannsókninni til ríkissaksóknara. Réttargæslumaðurinn þinn aðstoðar við það ferli.

Beiðni um að rannsókn verði hafin á ný

Það er erfitt að byrja aftur að rannsaka mál þegar það hefur verið fullrannsakað. Skilyrði fyrir því er að ný gögn komi fram sem ekki lágu fyrir þegar rannsókn var hætt. Einnig þarft að senda inn beiðni um rannsóknin verði tekin upp aftur. Lögreglan metur út frá gögnunum hvort rannsókn skuli tekin upp að nýju eða ekki.

Rannsókn hætt að ósk þolanda

Foreldrar þínir eða forráðamenn geta beðið um að rannsókninni sé hætt. Þá þarf að fara til lögreglunnar ásamt réttargæslumanni og útskýra hvers vegna kæran skal dregin til baka. Ef rannsókn er hætt er mögulegt að halda henni áfram síðar ef frekari gögn koma fram.

Aðgangur að gögnum

Á meðan málið er í rannsókn eiga foreldrar þínir eða forráðamenn rétt á að fá upplýsingar um stöðu þess og aðgang að gögnunum. Það er réttargæslumaðurinn þinn sem óskar eftir upplýsingum um gögn fyrir þína hönd. Gerandi á líka sama rétt en verjandi hans óskar eftir gögnum fyrir hans hönd. Það er skilyrði að aðgangur að gögnunum skaði ekki rannsókn málsins.

• Það er ekki leyfilegt að skoða gögn eða hluta gagna sem geyma viðkvæmar persónuupplýsingar varðandi annan einstakling en þann sem óskar þess að kynna sér gögnin – nema að ákveðnum skilyrðum uppfylltum.
• Það eru aðrir sem mega fá aðgang að skjölunum til notkunar í störfum sínum, á meðan mál er í rannsókn. Þetta eru lögreglan og starfsfólk dómskerfisins.
• Ef rannsókn málsins er hætt átt þú rétt á öllum gögnum þess.

Upplýsingagjöf

Tilkynningar um stöðu málsins, eins og hvort málið hafi verið sent áfram, sent aftur til rannsóknar eða rannsókn hafi verið felld niður, berst foreldrum þínum eða forráðamönnum, og réttargæslumanninum, með bréfi á island.is.

Hvað tekur rannsókn langan tíma?

Rannsóknin getur tekið 4–6 mánuði. Oft eru málin flókin, það þarf að ræða við mörg vitni og afla gagna. Lengd rannsóknar getur verið mjög mismunandi en það segir ekkert til um gæði hennar heldur fremur um hversu flókið málið er.

Að bíða eftir að rannsókn ljúki getur verið erfiður tími fyrir marga þolendur. Það er mælt með því að reyna að byggja sig upp eftir áfallið óháð rannsókninni.