Réttarhöldin

Réttarhöldin

• Málið er flutt í dómsal af saksóknara og verjanda gerandans. Þetta kallast aðalmeðferð í málinu.
• Vitni geta verið kölluð til að segja frá því sem þau vita. Börn sem eru orðin 15 ára eða eldri verða að koma fyrir dóm til að svara spurningum ef þau fá boð.
• Ef þú fórst í skýrslutöku í Barnahúsi er hún sýnd í dómsalnum. Ef þú ert ennþá yngri en 15 ára þarftu ekki að mæta, annars þarftu að koma fyrir dóm og segja aftur frá.
• Dómarinn hlustar á allt sem sagt er í málinu.
• Réttargæslumaður þolanda er viðstaddur alla aðalmeðferðina fyrir þína hönd.

Undirbúningur fyrir 15 ára og eldri

Réttargæslumaðurinn lætur foreldri þitt (eða forsjáraðila) vita hvenær þú átt að mæta og hjálpar ykkur.

Að mæta í héraðsdóm

Vitni mega ekki hlusta á þau sem sem segja frá á undan. Þess vegna þarftu að bíða fyrir utan dómsalinn þar til þér er vísað inn. Vanalega berð þú vitni á eftir gerandanum og öðrum þolendum.

Lokuð réttarhöld

Flest heimilisofbeldismál eru ekki opin almenningi. Það þýðir að enginn óviðkomandi málinu má sitja inni og fjölmiðlar fá ekki að fylgjast með.

Í dómsalnum

• Inni í dómsalnum eru dómari, saksóknari, verjandi gerandans, réttargæslumaðurinn þinn, aðrir þolendur ef þeir eru til staðar og svo gæti gerandinn verið viðstaddur líka.
• Til að styðja þig inni í dómsalnum er manneskja frá barnavernd sem þú hefur talað við og þekkir.
• Þegar komið er að þér að segja frá gengur þú inn í dómsalinn og sest í „vitnastúku“. Vitnastúka er bara sæti sem fólk sest í þegar það segir frá einhverju í dómsalnum.
• Yfirleitt eru dómsalir lítil herbergi. Þess vegna situr fólk nálægt hverju öðru. Gerandinn gæti því setið nokkrum metrum frá þér.
• Gerandi mega vera inni í salnum en oft fara þeir út þegar þolendur bera vitni.

Beiðni um að sakborningur fari úr dómsal

Það má biðja um að sá sem er ákærður verði ekki í dómsalnum á meðan þú berð vitni. Það er réttargæslumaðurinn þinn sem biður um það. Stundum samþykkir gerandi að fara út en ef hann gerir það ekki þarf dómarinn að ákveða hvort hann eigi að fara eða ekki.

Hverjir sitja hvar?

• Vinstra megin í dómsalnum situr saksóknari og réttargæslumaðurinn þinn.
• Hægra megin sitja gerandi og verjandi hans.
• Dómarinn er svo í miðjunni.
• Gott ráð er að horfa bara á dómarann og tala til hans, eða í þá átt sem saksóknari og réttargæslumaðurinn sitja til að fá styrk.

Dómari spyr og leiðbeinir

• Fyrst biður dómarinn þig um að segja hvað þú heitir. Svo útskýrir hann eða hún í stuttu máli hvernig þetta muni ganga fyrir sig.
• Dómarinn segir þér að það sé skylda að segja satt og rétt frá og að það megi ekki segja rangt frá fyrir dómi. Þetta þýðir ekki að dómarinn búist við því að þú segir ósatt, heldur er þetta sagt við öll vitni.
• Ef manneskjan sem beitti þig ofbeldi er skyld þér, segir dómarinn þér að þú þurfir ekki að bera vitni.

Hvað áttu að segja?

• Þú segir frá því sem gerðist.
• Síðan spyr saksóknari þig út í einstök atriði.
• Svo má verjandi gerandans spyrja þig.
• Stundum spyr réttargæslumaður og dómari líka.

Í lagi að vera óviss

• Markmiðið með þessu er að vita hvað gerðist.
• Þú ert að rifja upp eitthvað sem var mjög erfitt. Það er mikilvægt að láta vita ef þú manst ekki eða ert óviss um eitthvað. Stundum rifja dómari, sækjandi eða verjandi upp hvað þú sagðir í viðtalinu hjá lögreglu eða barnavernd og spyrja hvort sú lýsing hafi verið rétt.

Eftir vitnisburðinn

Eftir að þú hefur borið vitni mátt þú fara út úr dómsalnum eða vera áfram.

Gott að vita

• Brot eru flokkuð eftir lagagreinum sem eru skrifaðar á gamaldags máli og gæti verið erfitt að skilja. Réttargæslumaðurinn þinn getur útskýrt fyrir þér hvað þessar greinar þýða á „mannamáli“.
• Dómarinn og lögmenn eru í svörtum skikkjum með bláum borðum í dómsalnum. Það er hefð sem táknar að þetta fólk sé að sinna ákveðnu hlutverki innan réttarkerfisins en kemur ekki fram á eigin vegum.

Hvar er málið flutt?

Málið er venjulega flutt í héraðsdómi þar sem gerandinn er með lögheimili. Þú gætir því þurft að fara þangað til að bera vitni.

Dagskrá á vefnum

Á vef héraðsdóms er hægt að velja héraðsdómstól og undir „Dagskrá“ er hægt að sjá stöðu mála. Þar er líka hægt að skoða dóma sem hafa verið felldir.

Hvað tekur þetta langan tíma?

Það tekur í kringum 6 mánuði að fara yfir málið hjá saksóknara áður en ákvörðun er tekin um að gefa út ákæru eða fella málið niður. Ef málið er fellt niður er ekkert meira gert í því.

Ef það er ákært heldur málið áfram fyrir dómstólum:

1. Þingfesting. Gerandi mætir og segist sekur eða saklaus. Þú þarft ekki að mæta.
2. Aðalmeðferð. Réttarhöldin. Ef þú ert 15 ára eða eldri þarft þú að mæta og segja frá því sem gerðist. Þetta gerist 1 til 6 mánuðum eftir þingfestingu.
3. Dómsuppkvaðning. Skýrt frá dóminum. Þú þarft ekki að mæta. Þetta gerist áður en mánuður er liðinn frá aðalmeðferð.

Samtals getur ferlið frá því að rannsókn er lokið og þar til dómur er kveðinn upp tekið 8 til 14 mánuði.