Eðlileg viðbrögð fullorðinna við áföllum

Allir sýna einhver viðbrögð eftir erfið atvik og atburði eins og ofbeldi, slys, náttúruhamfarir og annað slíkt.

Lesa um hvað fullorðnir geta gert til að hjálpa sér og öðrum eftir áföll

Hvað er áfall?

Áfall eru sterk streituviðbrögð við óvæntum atburði. Atburðurinn getur verið nánast hvað sem er: slys, náttúruhamfarir, ofbeldi, andlát, morð, skilnaður, framhjáhald, og svo framvegis.

Einstaklingur þarf ekki að hafa verið hluti af atburðinum til þess að verða fyrir áfalli út af honum.

Eðlileg viðbrögð við áföllum

Strax eftir atburðinn (eða strax eftir að þú fréttir af honum) er líklegt að þú finnir fyrir sjokki og farir hugsanlega í afneitun. Þessi viðbrögð geta varað í nokkra klukkutíma eða nokkra daga.

Sjokk

• Óskýr hugsun
• Doði
• Finnast allt óraunverulegt
• Aftenging við umhverfi og tilfinningar

Afneitun

• Eiga erfitt með að neita að samþykkja að atburðurinn hafi gerst
• Haga sér eins og atburðurinn gerðist ekki

Eftir þetta tímabil koma viðbrögð sem hægt er að flokka sem líkamleg, vitsmunaleg, tilfinningaleg og hegðunarleg.

Líkamleg viðbrögð

• Þreyta og lítil orka, þó að þú fáir nægan svefn.
• Erfiðleikar með að sofna eða að halda svefni.
• Martraðir.
• Höfuðverkur, magaverkur eða almenn flensueinkenni.
• Lystarleysi eða breytingar á matarvenjum.

Vitsmunaleg viðbrögð

• Vandamál með einbeitingu og ákvarðanatöku.
• Vandamál með minni.
• Finnast þau vera ringluð.
• Stöðugar hugsanir um atburðinn og afleiðingar hans.
• Breyting á trúarlegum eða persónulegum skoðunum.

Tilfinningaleg viðbrögð

• Stöðugur ótti og áhyggjur.
• Mikil sorg.
• Skapsveiflur eins og reiði og pirringur, oft yfir litlu sem engu.
• Miklar tilfinningar um öryggisleysi, hjálparleysi og valdleysi.
• Sektarkennd.
• Reiði.

Hegðunarleg viðbrögð

• Einangrun frá öðru fólki.
• Aukið áhorf, tölvuleikjanotkun eða álíka til að dreifa huganum.
• Aukin notkun áfengis, tóbaks eða vímuefna.
• Einkenni ofvirkni, vandvirkni eða doða.
• Forðun, eins og að forðast staði og hluti sem minna á atvikið.

Öll þessi viðbrögð eru eðlileg. Þú mátt búast við að finna fyrir þeim í einhverjar vikur, jafnt og almennri streitu. Það er ekkert rétt svar um hversu mikil viðbrögð þú finnur eða hversu lengi þau endast. Allir taka á erfiðum atburðum með ólíkum hætti.

Mikilvægt er að leyfa sér að upplifa þær tilfinningar sem koma. Þannig getur þú unnið úr þeim. Að bæla þær niður getur skapað frekari vandamál til lengri tíma.

Hvenær þarf að fá faglega aðstoð?

Í flestum tilvikum lagast ástandið af sjálfu sér ef þú færð góðan stuðning frá fjölskyldu og vinum. Stundum þarf samt meiri aðstoð. Ef viðbrögðin eru farin að vera í margar vikur (meira en fjórar til sex) eða versna með tímanum þá getur verið tími til að ræða við sérfræðing.

Hér fyrir neðan eru nokkur dæmi um hvenær rétt er að hafa samband við fagaðila.

Langvarandi vanlíðan

Ef sterkar neikvæðar tilfinningar eða líkamleg einkenni hafa verið í nokkrar vikur og virðast vera að versna frekar en að batna.

Truflun á daglegu lífi

Þegar neikvæðar hugsanir og tilfinningar eru farnar að hafa áhrif á daglegt líf þitt. Það getur verið í vinnu, félagslegum samskiptum, eða öðru.

Skaðlegar hugsanir eða hegðun

Sjálfskaði eða hugsanir um sjálfskaða, eða að skaða aðra.

Erfiðleikar með að takast á við minningar um atburðinn

Ef minningar um atburðinn eða hlutir sem minna á atburðinn almennt valda streitu.

Tilfinningalegur doði eða einangrun

Langvarandi tilfinningalegur doði og félagsleg einangrun. Að finna ekki gleði í athöfnum sem þú fannst áður gleði í.

Við getum lagað ótal margt í lífi okkar sjálf en stundum þurfum við sérfræðing til að kíkja á tölvuna eða bílinn, það á líka við um okkur. Að leita sér hjálpar er merki um styrk.

Það að tala við ótengdan aðila um erfið atvik eða tilfinningar sínar er hollt og getur hjálpað við að skilja hlutina betur og sjá þá frá öðru sjónarhorni.